Odprawa pieniężna to dodatkowe świadczenie, które w określonych przypadkach przysługuje pracownikowi po rozwiązaniu stosunku pracy. Jej celem jest częściowe zabezpieczenie finansowe na czas poszukiwania nowego zatrudnienia lub przejścia na emeryturę. Przepisy prawa pracy precyzują sytuacje, w których pracodawca jest zobowiązany do jej wypłaty.

1. Odprawa z tytułu zwolnień grupowych i indywidualnych

Zgodnie z ustawą z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, odprawa pieniężna przysługuje osobom, których stosunek pracy został rozwiązany w ramach:

  • zwolnień grupowych – gdy pracodawca dokonuje redukcji zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych lub technologicznych,
  • zwolnień indywidualnych z przyczyn niedotyczących pracownika – np. likwidacja stanowiska pracy.

Warunkiem otrzymania odprawy jest zatrudnienie u pracodawcy, który zatrudnia co najmniej 20 pracowników. Wysokość odprawy zależy od stażu pracy u danego pracodawcy i wynosi:

  • jednomiesięczne wynagrodzenie – jeśli pracownik przepracował mniej niż 2 lata,
  • dwumiesięczne wynagrodzenie – jeśli pracownik był zatrudniony od 2 do 8 lat,
  • trzymiesięczne wynagrodzenie – jeśli pracownik pracował ponad 8 lat.

2. Odprawa emerytalna lub rentowa

Pracownikowi, który przechodzi na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przysługuje odprawa emerytalna lub rentowa. Jest to jednorazowe świadczenie wypłacane przez pracodawcę w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. W niektórych branżach (np. w sferze budżetowej) na podstawie układów zbiorowych pracy mogą obowiązywać korzystniejsze warunki, np. wyższa odprawa.

Odprawa ta przysługuje niezależnie od tego, czy rozwiązanie umowy następuje z inicjatywy pracodawcy czy pracownika – kluczowym warunkiem jest przejście na świadczenie emerytalne lub rentowe.

3. Odprawa pośmiertna

W przypadku śmierci pracownika jego rodzinie (małżonkowi oraz innym osobom uprawnionym do renty rodzinnej) przysługuje odprawa pośmiertna. Jej wysokość jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi:

  • jednomiesięczne wynagrodzenie – jeśli pracownik przepracował mniej niż 10 lat,
  • trzymiesięczne wynagrodzenie – jeśli pracownik przepracował od 10 do 15 lat,
  • sześciomiesięczne wynagrodzenie – jeśli pracownik przepracował ponad 15 lat.

Jeżeli pracodawca opłacał ubezpieczenie na życie pracownika, z którego wypłacone świadczenie jest równe lub wyższe od odprawy pośmiertnej, obowiązek wypłaty odprawy wygasa.

Podsumowanie

Odprawa pieniężna przysługuje pracownikom w różnych sytuacjach: przy zwolnieniach z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, w przypadku przejścia na emeryturę lub rentę oraz w sytuacji śmierci pracownika. Każdy przypadek ma swoje specyficzne warunki i zasady wypłaty, które warto znać, aby dochodzić swoich praw.

Jeśli masz wątpliwości co do przysługujących Ci świadczeń, warto skonsultować się ze związkiem zawodowym.